Totem sói
Tác giả: Khương Nhung
“… Đọc truyện mà như thể đang xem phim, từng con chữ hiển hiện trong đầu là từng tình huống gay cấn đến đứng tim. Đọc truyện mà hóa thân vào nhân vật, cùng nhân vật mong sói sẽ chiến thắng, mong thần linh phù hộ, cầu cho thảo nguyên hòa bình và trong xanh nhờ hoà hợp cùng sói. Lần đầu tiên tôi biết đến một lý giải: cân bằng sói để các loài dê, bò, cừu, chuột và rái cá...cỏ cây hoa lá cùng tồn tại, phát triển, đó là lẽ sống tự nhiên. Nền văn minh súng ống, đạn dược đã huỷ diệt loài sói, sói không còn, muôn loài cũng hết cơ hội tồn tại, thiên nhiên nổi giận, đồng cỏ bị huỷ diệt, thay vào đó là sa mạc và bão cát...”
Lang đồ đằng - Totem sói
Một quyển sách trông không mấy hấp dẫn và do Nhà xuất bản Công An ấn hành. Quyển sách dầy và nặng, chữ nhỏ, làm nản lòng tôi, người thiếu kiên nhẫn trong đọc sách.
Tuy nhiên, dịch giả là người tôi rất quý trọng, bởi đã được đọc một số truyện ông chọn dịch, mỗi truyện một vẻ khác nhau, đều là những truyện hay, độc đáo và hấp dẫn, và đều là những sách được bạn đọc yêu thích trong những năm gần đây: Báu vật của đời, Đàn hương hình, cây tỏi nổi giận, Quốc tửu,... thì hẳn đây cũng là một cuốn truyện đáng đọc. Và tất nhiên, lòng mong mỏi của tôi được đáp ứng và còn hơn thế nữa, cuốn truyện ám ảnh tôi cả mấy tháng trời sau đó.
Tôi không thể giới thiệu cùng bạn đọc Totem sói là thể loại truyện nào?, vì như Mạnh Phồn Hoa - nhà phê bình văn học Trung Quốc đã viết: “Totem sói xét về mặt bố cục văn học Trung Quốc đương đại, tồn tại một cách rạng rỡ và kỳ lạ. Nếu coi nó là tiểu thuyết, nó có đầy rẫy lịch sử và truyền thuyết: Nếu coi nó là sách văn hoá nhân loại học, nó đầy rẫy hư cấu và tưởng tượng. Tác giả đã kết hợp tài tình học thức và khả năng văn học, miêu tả cụ thể trên cơ sở thẩm thấu nhuần nhuyễn kiến thức về nhân loại học. Rõ ràng đây là cuốn sách vĩ đại tình lý đan xen, sức chinh phục vươn ra ngoài trang sách”.
Khương Nhung, tác giả cuốn sách - một cái tên không quen thuộc với bạn đọc, bởi đây là tiểu thuyết đầu tay của ông (nếu chúng ta tạm coi Totem sói là tiểu thuyết).
Hơn ba mơi năm trước, ông là trí thức Bắc Kinh, về lao động tại thảo nguyên Ô lôn, Mông Cổ. Mười một năm sống trên vùng thảo nguyên mênh mông và kỳ bí đã cho ông những kiến thức mới mẻ, tràn đầy sinh lực thiên nhiên, để đi đến một lý giải bất ngờ về những cây cỏ, động vật của thảo nguyên, nhất là sói. Sói là bạn, là thầy và hơn nữa là vật tổ của những dân tộc sống trên lưng ngựa - nhưng không thờ vật tổ là ngựa mà lại là sói - con vật mà theo quan niệm của những cư dân nông canh coi là kẻ thù truyền kiếp, lời nguyền rủa cửa miệng của thế hệ này đến thế hệ khác với toàn những tiếng xấu xa, lời chửi bới cay độc.
Với đa phần chúng ta, chưa một ngày được ở cùng sói. Với đa phần chúng ta, sói chỉ có trên phim ảnh những chương trình discovery... Càng ngày, sói càng xa, và ngày nay gần như đã biến khỏi trái đất này. Chỉ hơn ba mươi năm trước, một xã hội sói còn tồn tại, và xa hơn nữa, biết đâu còn có thể có nhiều loài có cuộc sống xã hội khác, mà chúng ta, những người tự coi là văn minh đã ngu dốt mà triệt hạ những loài cùng được “chúa sinh ra”... Và bởi chúng ta đã tiệt diệt những người bạn cùng sinh tồn, mà ngày nay chúng ta đang phải trả giá cùng thiên nhiên?
Điều đó cũng có thể lắm chứ, nhưng chúng ta đã không có ai ghi lại được, và hậu thế mãi mãi chỉ biết rằng đã từng tồn tại muôn loài, mà ngày nay không còn nữa... còn kiếp sống của loài đó ra sao, đã phát triển và diệt vong thế nào, mãi mãi chỉ là nghi vấn và giả thiết.
Sự thiên kiến với loài sói, đã không cho chúng ta tìm hiểu chúng, bao năm qua, sói chỉ là loài lang sói, độc ác và xấu xa. Qua Totem sói, hình như mọi thiên kiến bị lật đổ, đã cho những khả năng để phần nào hiểu được, vì đâu mà hơn chục vạn kỵ quân Mông Cổ thời Thành Cát Tư Hãn lại tung hoành ngang dọc từ Á sang Âu, và những chiến binh đó có khí phách dũng mãnh, quả cảm, mưu trí, phải chăng là học từ người thầy Sói...
May hay không? với những thanh niên trí thức Bắc Kinh, những năm tháng lao động gian nan đầy thử thách? để bù lại, những trí thức này đã được sống một cuộc sống du mục, được ngời dân cao nguyên Ô lôn truyền cho văn minh loài sói, được tận mắt chứng kiến những buổi họp của sói, lăn lộn cùng những buổi sói săn dê, săn bò...chui vào hang sói và cảm nhận cuộc sống văn minh sói.
Đã lâu lắm rồi, và cũng có thể đây là lần đầu tiên tôi được đọc một cuốn sách viết hay đến thế. Đọc truyện mà như thể đang xem phim, từng con chữ hiển hiện trong đầu là từng tình huống gay cấn đến đứng tim. Đọc truyện mà hóa thân vào nhân vật, cùng nhân vật mong sói sẽ chiến thắng, mong thần linh phù hộ, cầu cho thảo nguyên hòa bình và trong xanh nhờ hoà hợp cùng sói. Lần đầu tiên tôi biết đến một lý giải: cân bằng sói để các loài dê, bò, cừu, chuột và rái cá...cỏ cây hoa lá cùng tồn tại, phát triển, đó là lẽ sống tự nhiên. Nền văn minh súng ống, đạn dược đã huỷ diệt loài sói, sói không còn, muôn loài cũng hết cơ hội tồn tại, thiên nhiên nổi giận, đồng cỏ bị huỷ diệt, thay vào đó là sa mạc và bão cát...
Hơn ba trăm ngàn chữ, hơn ba trăm ngàn điều mới lạ đến với người đọc. Gấp sách lại, buồn da diết, kiểm điểm lại, loài người văn minh đã huỷ diệt bao loài, đã hàm oan bao loài?... “...Vài hôm sau, bão cát mù trời như con rồng khổng lồ che khuất ánh nắng, thành phố Bắc Kinh chìm trong ma bụi, hoàng thành Trung Hoa trở thành thành phố cát.
.... Đàn sói đã trở thành lịch sử, thảo nguyên đã trở thành kỷ niệm, văn minh du mục chấm dứt hoàn toàn, ngay cả dấu vết cỏn con của sói Mông Cổ để lại trên thảo nguyên Nội Mông - hàng trăm tuổi, cũng sắp bị cát vùi”.
Cảm ơn tác giả Khương Nhung, không có ông, chúng tôi không thể biết đến “văn minh sói”, và loài sói mãi bị hàm oan, rồi cuốn sâu vào hố đen vũ trụ không một dấu vết để lại. Cảm ơn dịch giả Trần Đình Hiến đã giới thiệu một cuốn sách như lời Mã Ba Tuấn: “Đây là một cuốn sách lạ, một kỳ thư duy nhất trên thế giới, mô tả nghiên cứu về sói thảo nguyên Mông Cổ. Đọc sách này, chúng ta được thưởng thức một món ăn tinh thần vô tận về Tôtem sói. Bởi lẽ nó vô cùng phong phú, bởi lẽ nó không thể tái hiện”.
Lúc này đây, ba tháng sau ngày gấp lại trang cuối, cuốn sách vẫn ám ảnh tôi, và tôi biết cuốn sách này sẽ còn ám ảnh nhiều thời gian sau đó.
Cũng có những bạn đọc không thích cuốn sách này, vì theo họ, có tư tưởng bành trớng chi chi đó, nhưng tôi không thấy vậy, mà chỉ thấy quả thực là một cuốn sách đầy mê hoặc hấp dẫn. Vậy các bạn cũng chỉ có thể biết khi chính mình thưởng thức nó.
Vài lời cuối cùng: Với cuốn sách đầu tay này, tác giả Khương Nhung đã nhận được Giải thưởng văn chương châu Á đầu tiên trong lịch sử, giải Man Asian Booker Prize trị giá 100 ngàn đô la Mỹ.
Tải về